کد مطلب:19109 شنبه 1 فروردين 1394 آمار بازدید:60

گنجینه پرسمان » اخلاق و عرفان

با توجه به اينكه خداوند در سوره حجر آيه 99 مي فرمايد: پروردگار خويش را عبادت كن تا به يقين برسي آيا پس از حصول يقين ديگر عبادت لازم نيست؟

حصول يقين فايده عبادت است نه غايت آن؛ زيرا منظور آن نيست كه اگر به يقين رسيدي عبادت را رها كن. نظير اين نيست كه قرآن مي گويد: «وَكُلوا واشْرَبوا حَتّي يَتَبين لَكم الخَيط الأَبيض مِن الخَيط الأَسود مِن الفَجر» بقره/187.

انسان در شب هاي ماه رمضان تا طلوع فجر مجاز به خوردن و آشاميدن است؛ اما پس از طلوع فجر, حق خوردن و آشاميدن را ندارد, بلكه بايد روزه بگيرد ولي عبادت تا رسيدن به يقين از اين قبيل نيست كه انسان وقتي به يقين رسيده باشد, مي تواند عبادت را ترك كند, بلكه چون يقين محصول عبادت است, در اصل وجود و عدم و حدوث و بقا تابع آن است و اگر عبادت ترك شود, يقين به جهل تبديل مي شود.

به بيان ديگر: يكي از منافع و فوايد عبادت پروردگار, يقين به معارف اوست. مثل اين كه مي گويند درجات نردبان را طي كن تا دستت به سقف برسد. در اينجا منظور آن نيست كه وقتي درجات نردبان را طي كردي و به پله بالايي رسيدي كه دستت به سقف رسيد, نردبان را رها كن؛ زيرا دست رسي به سقف هم, در اصل وجود و عدم وهم, در حدوث و بقا، تابع طي درجات نردبان و اعتماد بر آن است و اگر لحظه اي نردبان رها شود, سقوط قطعي است.

پس معناي آيه ياد شده, اين نيست كه حد عبادت و مرز نهايي آن حصول يقين است كه اگر يقين حاصل شد, ديگر عبادت لازم نباشد, چنان كه در مثال درجات نردبان و دست رسي به سقف معلوم شد, بلكه ثمره يقيني كه از عمل صالح و عبادت نشأت گرفته باشد, آن است كه سالك متيقن, جهنم و بهشت را مي بيند و از نهان انسان ها به اذن پروردگار آگاه مي شود, البته اين يقيني است كه از راه شهود عايد انسان مي شود, نه يقيني كه از راه فكر حاصل شده باشد؛ زيرا انديشه هاي ذهني آن چنان به روح آگاهي نمي دهد كه انسان, غيب را همانند شهادت, و بهشت و جهنم را, همانند مشهودات خود ببيند؛ گرچه موجب جزم منطقي شده و زمينه ايمان را فراهم مي كند.

---

: آية الله جوادي آملي
تفسير موضوعي قرآن ج 12 (فطرت در قرآن)